Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

Η ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ ΥΔΑΤΙΚΩΝ ΠΟΡΩΝ

ΕΝΑ ΣΥΝΘΕΤΟ (ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ) ΖΗΤΗΜΑ

         Η διαχείριση των υδατικών πόρων είναι ένα πολύ σύνθετο ζήτημα, ρυθμιζόμενο από ένα εξίσου σύνθετο πλέγμα Εθνικής αλλά και Κοινοτικής Νομοθεσίας.

         Στη χώρα μας το νομικό πλαίσιο των υδατικών πόρων χαρακτηρίζεται από πολυνομία, αντιφατικότητα και έλλειψη εκσυγχρονισμού. Χαρακτηριστικό είναι ότι, από το 1900 μέχρι σήμερα, έχουν εκδοθεί περίπου 300 νόμοι, νομοθετικά, βασιλικά και προεδρικά διατάγματα και υπουργικές αποφάσεις, γενικής, ειδικής και τοπικής έκτασης, που συνθέτουν το νομικό πλαίσιο διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας.

         Με τον Ν. 1739/87 θεσμοθετήθηκε η διαίρεση της χώρας σε 14 υδατικά διαμερίσματα. Η πολυδιάσπαση όμως των αρμοδιοτήτων, των σχετικών με τους υδατικούς πόρους φορέων και η αδυναμία συντονισμού δράσης των φορέων αυτών λόγω των ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων στη χρήση του νερού, δημιούργησε εν τέλει ένα καθεστώς παντελούς έλλειψης συντονισμού στον τομέα της διαχείρισης. Σχεδόν όλα τα Υπουργεία και οι Οργανισμοί Κοινής Ωφέλειας είναι συναρμόδιοι σε μικρό ή μεγάλο βαθμό στη διαχείριση των υδατικών πόρων.

         Ειδικότερα, η σημερινή κατάσταση της χώρας χαρακτηρίζεται, τουλάχιστον, από :

§  Έλλειψη συστηματικής και αξιόπιστης καταγραφής και αξιολόγησης των φυσικών και τεχνητών υδατικών συστημάτων.

§  Έλλειψη επαρκών υδρολογικών, μετεωρολογικών, υδρογεωλογι-

κών και ποιοτικών παραμέτρων.

§  Έλλειψη οργανωμένου εθνικού δικτύου συλλογής των φυσικών δεδομένων. Η πρόσφατα οργανωθείσα ΕΤΥΜΠ (Εθνική Τράπεζα Υδρολογικής και Μετεωρολογικής  Πληροφορίας) δεν φαίνεται να είναι σε θέση, λόγω κακής οργάνωσης, να επικαιροποιήσει τα στοιχεία των τελευταίων χρόνων.

§  Έλλειψη και δυσκολία οριοθέτησης ανεξάρτητων υδρογεωλογικών λεκανών ανά υδατικό διαμέρισμα.

§  Δυσκολία και έλλειψη καταγραφής των υφιστάμενων χρήσεων και μέτρησης των ποσοτήτων νερού που χρησιμοποιείται για κάθε χρήση.

§  Δυσκολία συντονισμού μεταξύ των αρμοδίων φορέων σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

§  Ευκαιριακή και ανεξέλεγκτη εκμετάλλευση υδατικών πόρων χωρίς εμπεριστατωμένη γνώση, που οδηγεί στη βαθμιαία ποιοτική και ποσοτική υποβάθμισή τους.

§   Δυσκολία πραγματοποίησης μακροχρόνιων προβλέψεων υδρολογικών, πληθυσμιακών, οικονομικών, τομέων παραγωγής κλπ. που να επιτρέπουν αντίστοιχες προβλέψεις σε έργα αξιοποίησης.

§  Δυσκολία ή ανυπαρξία ‘ολιστικής’ αντιμετώπισης των προβλημάτων σχεδιασμού και διαχείρισης των υδατικών πόρων.

§  Καθυστέρηση στην κάλυψη υποχρεώσεων  που απορρέουν από την εφαρμογή Κοινοτικών Οδηγιών.

§  Έλλειψη ενιαίου Διαχειριστικού Φορέα στον τομέα νερού.

         Σε όλα αυτά τα προβλήματα διαχείρισης των υδατικών μας πόρων έχει προστεθεί και η υποχρέωση της χώρας μας για την ένταξη των διαδικασιών προσαρμογής της στη νέα οδηγία πλαίσιο 2000/60 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, για την πολιτική υδατικών πόρων.

         Σκοπός της οδηγίας είναι η προστασία των εσωτερικών επιφανειακών, των παράκτιων και των υπόγειων νερών. Στις βασικές αρχές της οδηγίας 2000/60 αναφέρονται μεταξύ άλλων:

§  Το νερό δεν είναι εμπορικό προϊόν, αποτελεί κληρονομιά και πρέπει να προστατεύεται.

§  Ο ‘ρυπαίνων πληρώνει’.

§  Η διατήρηση της ποιότητας αποτελεί προϋπόθεση για την ορθή χρήση-προφύλαξη και προληπτική προστασία.

§  Πρέπει να επανορθώσουμε την καταστροφή.

§  Η ύδρευση είναι υπηρεσία κοινής ωφέλειας.

§  Προτεραιότητα στη βιώσιμη χρήση των υδατικών πόρων.

§  Προτεραιότητα στην πηγή.

§  Προτεραιότητα στην ισόρροπη ανάπτυξη των περιοχών.

§  Οι λεκάνες απορροής των ποταμών αποτελούν διαχειριστικό μοντέλο.

         Ο βασικός στόχος της Οδηγίας για την επίτευξη καλής ποιότητας υδάτων προϋποθέτει την υλοποίηση διακριτών ενδιαμέσων σταδίων μέχρι το 2015. Το χρονοδιάγραμμα που θα πρέπει να υλοποιηθεί από τα Κράτη Μέλη έχει ως εξής:

§  Προσδιορισμός των λεκανών απορροής, ένταξή τους σε υδατικές περιφέρειες και καθορισμός αρμοδίων Φορέων Διαχείρισης (Μέχρι 31-12-2003)

§  Προσδιορισμός σε κάθε υδατική περιφέρεια των επιπτώσεων και των οικονομικών παραμέτρων των σχετιζόμενων με τη χρήση των υδάτων και καταγραφή των προστατευόμενων περιοχών (Μέχρι 31-12-2004)

§  Λειτουργία προγραμμάτων παρακολούθησης της κατάστασης των υδάτων, ποιοτικής και ποσοτικής (Μέχρι 31-12-2006)

§  Με βάση τα προγράμματα παρακολούθησης και τις αναλύσεις των λεκανών απορροής εντοπισμός των μέτρων για την επίτευξη των περιβαλλοντικών στόχων, με οικονομικά αποτελεσματικό τρόπο (Μέχρι 31-12-2009)

§  Σύνταξη και δημοσιοποίηση των Προγραμμάτων Διαχείρισης για κάθε υδατική περιφέρεια (Μέχρι 31-12-2009)

§  Εφαρμογή τιμολογιακής πολιτικής των υδάτων, που θα υποβοηθάει τη βιωσιμότητα των υδατικών πόρων (Μέχρι 31-12-2010)

§  Θέση σε λειτουργία των Προγραμμάτων Διαχείρισης (Μέχρι 31-12-2012)

§  Πλήρης εφαρμογή των Προγραμμάτων Διαχείρισης και επίτευξη των Περιβαλλοντικών Στόχων (Μέχρι 31-12-2015)

         Το κύριο ενδιαφέρον, με τα νέα δεδομένα, φαίνεται να εστιάζεται στην εξισορρόπηση των αρμοδιοτήτων και την προσαρμογή του υφιστάμενου πλαισίου στο νέο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Γι αυτό θα πρέπει όλες οι αρμοδιότητες διαχείρισης να περιέλθουν επιτέλους σε ένα φορέα, συνολικά και ενιαία, συμπεριλαμβανομένων ακόμα και των περιθωριακών νερών. Ο Ν.1739/87 για τη ‘διαχείριση των υδατικών πόρων’ φαίνεται ότι έκλεισε τον κύκλο της προσφοράς του, πριν καν την ολοκλήρωση της εφαρμογής του.

         Με τη νέα Οδηγία 2000/60 δίνεται ιδιαίτερη βαρύτητα στις συμμετοχικές διαδικασίες. Ειδικότερα με βάση συγκεκριμένο άρθρο της Οδηγίας καλούνται τα Κράτη Μέλη να ενθαρρύνουν την ενεργή συμμετοχή όλων των ενδιαφερόμενων φορέων κατά τα στάδια εφαρμογής της Οδηγίας, καθώς και κατά τη σύνταξη των Προγραμμάτων Διαχείρισης. Επιπρόσθετα, τα Κράτη Μέλη, θα πρέπει να ενημερώνουν και να συμβουλεύονται το κοινό, συμπεριλαμβανομένων και των χρηστών, επί του χρονοδιαγράμματος, των προγραμμάτων δράσης, της σύνταξης των Προγραμμάτων Διαχείρισης και της επισκόπησης των σημαντικών ζητημάτων Διαχείρισης.

         Με τη σύντομη αναφορά που προηγήθηκε προσπαθήσαμε να καταδείξουμε περιληπτικά τόσο την σημερινή κατάσταση όσο και τις προοπτικές που επιβάλλεται να παρακολουθήσουμε στο θέμα της διαχείρισης των υδατικών πόρων. Το θέμα είναι πλέον μείζον στα πλαίσια της Ε.Ε. και η προσαρμογή της χώρας μας στις απαιτήσεις της Οδηγίας 2000/60 είναι το μέσον για να ξεφύγουμε από τις αγκυλώσεις του παρελθόντος.

Βιβλιογραφία

1. Ν. 1739/87 (ΦΕΚ Α 201)
2. Οδηγία 2000/60/ΕΕ
3. Μ.Α.Μιμίκου (ΕΜΠ 2002) ‘Η εφαρμογή της Οδηγίας 2000/60 σε επίπεδο λεκανών απορροής. Προοπτικές με βάση την ελληνική πραγματικότητα’.
4. Α.Ανδρεαδάκης (ΕΜΠ 2002) ‘Η αναγκαιότητα συντονισμένης δράσης για την υποβοήθηση εφαρμογής της Οδηγίας Πλαίσιο για τα νερά 2000/60’.
5.  Α.Ν.Αγγελάκης (2002) ‘Η Οδηγία πλαίσιο 2000/60/ΕΕ για την πολιτική των υδατικών πόρων’.